İnternet üzerinden dezenformasyonun (Desinformation) yayılması artık dünya genelinde bir fenomen ve dolayısıyla hepimizi ilgilendiren büyük bir uluslararası sorundur.

Covid 19 ile ilgili dezenformasyonun sonuçları

Yalan haberlerin yayılması ve olguların inkar edilmesi ve saptırılması Korona pandemisi ile birlikte artış gösterdi. Dünya Sağlık Örgütü DSÖ tehlikeli ve halen insan hayatına mal olan bir “enfodemiye“ karşı uyardı. Çünkü virüsü inkar etmek, A+H+A+L- hijyen kuralları gibi (Mesafe+Hijyen+Maske+Havalandırma yapmak) koruyucu kurallara uymamak ya da sözde tedavi eden ilaç kullanımı ile insanlar hastalanıyor, ve bunun çok fazla ölümcül sonuçları da görülüyor.

Federal hükümetin yaptıkları

Federal hükümet dezenformasyon ve yalan haberle mücadeleyi destekliyor. Bunun önemli bir yolu özellikle daha da güçlü bir şekilde olguları temel alan şeffaf iletişimdir. Özellikle medya, haber ve dijital bilgi yetkinliği olmakla birlikte dezenformasyonu ve derin yalanları ( Deep Fakes ) teşhis etmek doğrultusundaki araştırma (Forschung) bunun odak noktasıdır.

Federal hükümet ayrıca toplumsal dayanışmayı güçlendiren ve bu şekilde dezenformasyonun sebep verebildiği kin ve bölünmeye karşı gelen projeleri teşvik ediyor.

Siz de faaliyete geçin!

İyi haber: Dezenformasyon ve yarı gerçeklerin yayılmasına karşı herkesin yapabileceği bir şeyler vardır. Bu sorular, dezenformasyonun istenmeden yayılmasını durdurmaya yardımcı olurlar:

• Haberi kim hangi amaçla yazmış ve yaymış?
• Kaynak nedir?
• Haber ne zaman yayınlanmış?
• Haberi neden paylaşmak istiyorum?

Dijital haber yetkinliğini sorgulayan çevrimiçi test

News-Test – wie gut bist du mit Nachrichten im Netz?

Yalan haberler neden ve nasıl yayılıyorlar?

Kriz zamanlarında insanlar çoğu kez güvensizlik duyar ve anlaşılır bir şekilde yoğun bilgi ihtiyaçları olur. Fakat yetkili makamların elinde çoğu kez tam da kriz durumlarının başında kesin bilgiler yoktur. Emin olunmayan bu ortam yalan haberler ve yanıltıcı olmaları amaçlanan yanlış bilgilerin özellikle güçlü ve hızlı yayılmasına verimli bir zemin hazırlar.

Covid 19 yeni tip bir virüs. Bilim insanlarının bu virüsün etkilerine ilişkin bilgileri ortaya koyabilmeleri zaman aldı. Bu zaman dilimi kısmen bilinçli olarak ama bunun bilincinde olmadan da yanlış iddiaları yaymak için kullanıldı. Bu kasten yapıldığında istenilen, insanların tedirgin olması, onları manipule etmek ve toplumların istikrasızlığa itilmesidir. Yabancı aktörler de örneğin bu şekilde ve kendi çıkarları yönünde açık demokrasileri ya da AB gibi devletler topluluklarını güçsüzleştirmeyi deniyorlar.

Dezenformasyon öncelikle sosyal medya ve messenger hizmetleri üzerinden serpiştirilir. Bu kanallardan çarpıcı bir şekilde yayılırlar: “Beğenme“, yorum yazma ve paylaşma aracılığıyla. Sosyal medya ya da WhatsApp veya Telegram gibi messenger hizmetleri üzerinden yayılan yanlış bilgiler çoğunlukla akrabalar, arkadaşlar ya da tanıdık kişilerce iletildikleri için özellikle inandırıcı etkileri olur.

Dezenformasyonu tanımanın üç yolu

Dezenformasyona her birimiz dur diyebiliriz. İçerikleri eleştirel bir yaklaşımla sorgulayın, kaynakları kontrol edin ve tereddütte kaldıysanız haberi paylaşmayın!   

Sosyal iletişim ağlarında karşılaştığınız şüpheli, özellikle de yasal olmayan içerikleri ya da nefret mesajlarını bildirimde bulunun. Bu şekilde başkalarını yanlış bilgilendirilmeye hatta kendi sağlıklarını tehlikeye atmalarına karşı koruyabilirsiniz.

Adım 1: Durun, olguları ve kaynakları inceleyin

En önemlisi kaynakların incelenmesidir. Haberi kim, hangi amaçla yazmış? Ayrıca şüpheli haberleri başka kaynaklarla karşılaştırmak faydalı olur: Metindeki rakamlar doğru mudur? Federal ve eyaletler düzeyinde resmi web siteleri ile kamu yayıncılığı yapan haber kanallarının medya olanaklarından ve ciddi gazetelerden bilgi edinin.

Sosyal ağlarda resmi makam ve kurumların doğrulanmış hesaplarına (mavi tik işaretinden anlaşılır) güvenin ve web sitelerinin künyesine bakın. Web sitesi içeriklerinden sorumlu bir kişi ve eksiksiz bir adres verilmiş olmalıdır, sadece anonim bir e-posta adresi değil.

Yazar olarak adı geçen kişinin gerçek şahıs olup olmadığını bir arama motorundan “karşı test“ yaparak kontrol edin. Bu “uzmanın“ gerçekten yorum yaptığı alanda uzman olup olmadığını da ayrıca kontrol edin.

Görsel arama aracılığıyla bir resmin daha önce başka bir bağlamda kullanılıp kullanılmadığını ayrıca kontrol edebilirsiniz. Bir resmin ya da video filminin manipule edilip edilmediğini özel geliştirilmiş uygulamalarla inceleyebilirsiniz.

Adım 2: Teyit sayfalarını kullanın

Farklı resmi ve özel kuruluşlar ve de kamu yayıncılığı yapan medya kanalları yalan haberleri tek tek ve somut bir şekilde kontrol edip düzeltmekle uğraşıyorlar. “Korona“ konusu bu bağlamda giderek daha geniş bir yer alıyor. Olguları denetleyen deneyimli teyit sayfalarından bazıları: Siyasi Eğitim Federal Merkezi’nin (Bundeszentrale für politische Bildung) komplo teorilerine ilişkin podcast yayını, Avrupa Dış İlişkiler Hizmeti‘nin (EAD) AB Dezenformasyona karşı ( EU vs. Disinfo) kampanyası ya da Dünya Sağlık Örgütü‘nün (WHO) bir programı olan Myth busters .

Adım 3: Tereddütte kaldığınız bir haberi paylaşmayın, bildirimde bulunun.

Bu adım, kontrol için değil, yalan haberlerin yayılmasının önüne geçmek içindir. Yalan haberler özel şahıslar tarafından çoğu kez kötü bir niyetle değil, insanlar endişe duydukları için yayılmaktadır. Yalan haberler en kötü ihtimalle tedirginlik ya da panik ortamının yayılmasına neden olur. Haber ne kadar duygusal olursa bir o kadar daha sık yayılır.

Bu duruma anlık bir tepki ile katılmamak, sakin bir şekilde incelemek ve haberi yeri geldiğinde ilgili platform sunucusuna  bildirmek bir o kadar daha önemlidir.

AB’de birlikte faaliyete geçmek

Federal hükümet dezenformasyonla – ülkemizde ve Avrupa Birliği’nde – ancak birlikte mücadele verilebileceğinden emindir.

Bu nedenden ötürü örneğin Avrupa Demokrasi Eylem Planı’nı destekliyoruz: Europäischer Aktionsplan für Demokratie.